SZTUKA SHAN

Kultywowanie Ciała i Umysłu

Shan znaczy góra. Nazwa tej grupy sztuk jest związana z faktem ukochania gór przez uczonych, którzy udawali się w zacisze wyższych terenów, aby z dala od zgiełku i intryg dworskiego życia oddać się filozoficznym rozmowom, kontemplacji, ćwiczeniom fizycznym i praktykom oddechowym. Z czasem do Sztuki Shan dołączono wszelkie dziedziny nacechowane kreatywnością, jak: sztuki piękne i rzemiosło artystyczne, kaligrafię, sztuki sceniczne i inne dyscypliny, w których człowiek mógł wyrazić swoje emocje, pragnienia i talenty.

Ogromna część chińskiej spuścizny kulturowej jest związana z podpatrywaniem świata natury. Zastosowanie tych obserwacji możemy znaleźć w technikach Qi Gong, sztukach walki Wu Shu czy praktykach Tai Ji, gdzie zwolniony sposób oddychania i poruszania się umożliwia wkroczyć w inny wymiar czasu. Człowiek ma okazję poczuć swoje zrelaksowane ciało w ruchu subtelnym, eleganckim, ukorzenionym, nie popędzanym. Ćwiczenia są zaczerpnięte z natury i zachowania zwierząt, co jest wyrażone także w określeniach poszczególnych kroków, na przykład: Falowanie Obłoków, Biały Żuraw Rozpościera Skrzydła, Uderzenie Tygrysa czy Napinanie Łuku.

Formy ćwiczeń mają na celu samoobserwację a następnie budowanie sprawności i wewnętrznej siły Qi. Gładki rytm, koliste ruchy przeplatane gestem pchnięcia do przodu i spowolnienia odzwierciedlają nieprzerwaną transformację Yin i Yang.

W Sztuce Shan szczególne miejsce zajmuje Sztuka Pisania obejmująca pięć rodzajów pisma: pieczęciowe, kancelaryjne, regularne, bieżące i trawiaste. Tradycyjnie kaligrafię uważano w Chinach za najwyższą formę sztuki. Za twórcę systemu pisania uważana jest mitologiczna postać Cang Jie, który stworzył znaki obserwując zjawiska natury jak ślady pozostawione przez łapy zwierząt czy szpony ptaków, cienie rzucane przez drzewa czy układy gwiazd w konstelacjach. Piktogramy z czasem ewoluowały lecz związek między znakiem a treścią pozostał bardzo ścisły. Taka obrazowa forma pisma zwana ideogramem wyraża charakter osoby i nastrój w czasie tworzenia. Jest jednocześnie przejawem wykształcenia autora oraz jego artystycznego działania.

„Jakim sposobem reputacja jakiejkolwiek osoby może być oddzielona od jej kaligrafii?”

Zhao Mengfu ok. 1300 ne.

„Za każdym razem, gdy rozwijam zwój, nie zwracam uwagi nawet na grzmoty piorunów, w zapomnienie idzie kosztowanie jedzenia… Mam wrażenie, że po śmierci stanę się rybikiem, który wnika w zwoje.”

Mi Fu (1052 -1107), sławny kaligraf z Północnej Dynastii Song

W wielu dziedzinach: literaturze, teatrze, tradycjach muzycznych, tańcu, malarstwie aż po herbaciany rytuał – były wyrażane emocje i chęć kultywowania ciała i umysłu połączona z eksploracją tego, co tajemnicze i trudne do zdefiniowania. Ale nade wszystko w tych działaniach istotne miejsce zajmowało celebrowanie chwil wielkiego spokoju i poczucie wspólnoty z prawdziwym źródłem wszystkiego, co zostało stworzone.

„Pierwsza filiżanka przyjemnie zwilża moje wargi, druga zrasza moje wyschnięte gardło, trzecia zmniejsza moją samotność, czwarta gasi mój wewnętrzny ogień, piąta oczyszcza mojego ducha, szósta rozjaśnia mi umysł, a siódma przenosi mnie do krainy nieśmiertelnych”

Fragment z książki Lillian Too „Chińska wiedza tajemna”